De voorbije dagen werd de term “Polar Vortex” te pas en te onpas gebruikt om het koude weer van eind februari te verklaren. Alhoewel de term me al lang bekend is, weiger ik steevast om moeilijke woorden te gebruiken in de weerberichten of sociale media. Een weerbericht lezen en begrijpen is op zich al moeilijk genoeg.
Een Polar Vortex is een lagedrukgebied in de hoogte dat zich rond de polen bevindt. Jawel, aan beide polen van onze aardbol, dus eentje aan de Noordpool en een tweede aan de Zuidpool en nog straffer… ze zijn er altijd. De noordelijke Polar Vortex, die het weer in West-Europa kan beïnvloeden roteert in tegenwijzerzin rond de Noordpool. Hij bevindt zich in het midden en het bovenste deel van de troposfeer en strekt zich uit tot in de stratosfeer. Daaronder bevindt zich een immens pakket koude lucht.
De Polar Vortex varieert in kracht. In een sterke fase is doorgaans één centrum te herkennen, waarrrond de arctische lucht roteert in een relatief nauw gebied. Meestal is de Polar Vortex echter zwakker dan dat. Er zijn dan verscheidene wervels te vinden, meestal aan de randen van de Polar Vortex. Soms is de Polar Vortex heel zwak. De organisatie van het systeem is dan ver te zoeken en de verschillende wervels kunnen zich dan makkelijker verspreiden, weg van de Noordpool.
De sterkte van de Polar Vortex heeft een belangrijke invloed op de straalstroom. Rond een sterke Polar Vortex stroomt de polaire straalstroom redelijk rechtdoor, met eerder flauwe bochten. Als de Polar Vortex echter zwak is, dan vertoont de straalstroom meer meanders en bovendien wordt de amplitude tussen een rug en een trog dan vaak uitzonderlijk groot. De rug strekt zich dan extra ver naar het noorden uit en in de troggen kunnen zelfs afgesneden kernen ontstaan.
De circulatie kan soms zelfs de vorm gaan aannemen van een Griekse hoofdletter omega. Zo’n situatie kan dagen- tot zelfs wekenlang aanhouden. Afhankelijk waar men zich bevindt in de omega, krijgt men dan een lange periode mooi of slecht, warm of koud weer. West-Europa bevindt zich deze week net ten oosten van zo’n rug. Aan de grond bevindt zich een hogedrukgebied tussen Groot-Brittannië en het noordwesten van Rusland. Langs de zuidelijke flank ervan wordt droge, maar zeer koude lucht, afkomstig vanuit het Russische binnenland, in onze richting getransporteerd.
De Polar Vortex is niet iets nieuws. De term bestaat al sinds de 19de eeuw, maar is recent in de Verenigde Staten en nu dus ook bij ons in de aandacht gekomen. Het fenomeen Polar Vortex bestaat natuurlijk al veel langer. Het is geen zichtbaar weerfenomeen zoals een onweer, sneeuwval of een storm. Het is een systeem in de bovenlucht, dat eventueel wel kan verantwoordelijk zijn voor die zichtbare weertoestanden.
Bron: EOS magazine