Steeds vaker lichtende nachtwolken te zien


De periode tussen eind mei en half juli is de tijd van het jaar waarin lichtende nachtwolken in België goed te zien zijn. Vóór de industriële revolutie was de kans op het waarnemen van heldere lichtende nachtwolken slechts eens per 100 jaar. Tegenwoordig worden deze wolken elk jaar wel gezien. Dat komt waarschijnlijk door de toename van methaanconcentraties in de atmosfeer.

Lichtende nachtwolken bij het Buntven, samen met witte wieven

Aan het eind van de avondschemering of zo’n vijf kwartier vóór zonsopkomst kan zonlicht door ijle ijswolken op ongeveer 85 km hoogte worden weerkaatst. Er is dan een lichtende wolkensluier als een soort spinnenrag aan de noordelijke hemel zichtbaar. Lichtende nachtwolken zijn in België zeldzaam, maar de afgelopen jaren zijn er diverse meldingen geweest. Lichtende nachtwolken ontstaan in de mesosfeer rond 85 km hoogte waar temperaturen in deze tijd van het jaar zo laag zijn (-90°C tot -145°C) dat zich een minieme hoeveelheid rijp vormt op klein deeltjes, bijvoorbeeld meteorietenstof. De waterdamp op deze hoogtes is afkomstig van meteorieten, uitlaatgassen van raketten, vulkaanuitbarstingen (maar alleen de hele grote), maar ook van de chemische afbraak van methaan. Ook de toename in broeikasgassen, die onderin de atmosfeer tot opwarming leidt maar rond 85 km hoogte juist tot afkoeling, kan een rol spelen.

De eerste melding van lichtende nachtwolken stamt uit het einde van de 19e eeuw. Dit wordt in verband gebracht met de uitbarsting van de vulkaan Krakatau in Indonesië. Het lijkt erop dat sinds de jaren 1960 het aantal meldingen van lichtende nachtwolken sterk is toegenomen, wat samenhangt met de toename in methaan. Het meteorietstof waarop de rijp zich afzet, is altijd in ruime hoeveelheid aanwezig geweest. De beschikbaarheid van meer waterdamp om uit te rijpen is daarom de belangrijke factor bij het verklaren van een toename van de wolken.

Heldere lichtende nachtwolken worden tegenwoordig elk jaar wel gezien op middelbare breedtegraden. Dat verklaart ook waarom ze voor 1885 nooit gemeld werden: ze waren waarschijnlijk te zeldzaam om als een uniek fenomeen op te vallen. Met de nog altijd toenemende methaanconcentraties in de atmosfeer blijft de hoeveelheid waterdamp rond 85 km hoogte ook toenemen en zullen lichtende nachtwolken vermoedelijk voor langere tijd in de periode rond de langste dag in onze streken goed zichtbaar zijn.